“Điều kỳ lạ tại Việt Nam là chung cư không chỉ được sử dụng vào mục đích để ở mà còn được dùng làm văn phòng, thậm chí là buôn bán hóa chất, sản xuất tiểu thủ công nghiệp. Tình trạng này đã ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân sống tại chung cư do nguy cơ cháy nổ rất cao. Chúng ta đã có Luật nhưng chưa làm mạnh tay, dẫn đến tình trạng nhiều doanh nghiệp chây ỳ, không thực hiện quy định di dời", GS.TSKH Đặng Hùng Võ nhận xét.
Tình trạng chung cư hỗn tạp “ở, thuê”
Khảo sát tại khu tái định cư B6C KĐT Nam Trung Yên (Cầu Giấy, Hà Nội), phóng viên ghi nhận tại hầu hết các tầng đều có các công ty thuê căn hộ làm văn phòng. Cá biệt, tại tầng 9 có đến 3 văn phòng hoạt động môi giới địa ốc. Thậm chí, khi phóng viên ngỏ ý tìm căn hộ để thuê làm văn phòng tại tòa này thì từ nhân viên trông xe, người bán trà đá đều rất nhiệt tình “dẫn mối”. “Nếu chị có nhu cầu, em sẽ liên hệ chính chủ cho, giá thuê dao động từ 5 - 7 triệu đồng/tháng tùy từng khu nhà, diện tích căn hộ”, một “cò” mau mắn tư vấn.
Tình trạng chung cư được sử dụng làm văn phòng rất phổ biến. Ảnh: Thanh Hải
Tại “thiên đường” văn phòng cho thuê trong khu vực Trung Hòa - Nhân Chính, cảnh tượng thuê và cho thuê căn hộ làm văn phòng diễn ra công khai, tấp nập. Cả mặt bằng tầng 2 của tòa nhà 18T2 đều kín văn phòng làm việc của các doanh nghiệp. Anh Q., một thành viên của Ban quản trị tòa nhà cho biết, hiện tại, những tầng thấp của tòa nhà đã được các doanh nghiệp thuê hết, giá thuê dao động từ 10 - 12 triệu đồng/tháng. Khi phóng viênyêu cầu được giảm giá do thời điểm này Nhà nước đang “siết” doanh nghiệp kinh doanh trong chung cư thì anh Q. trấn an: “Năm nào, Bộ Xây dựng chẳng ban hành một vài văn bản liên quan đến việc không được dùng chung cư sai mục đích. Nhưng ra quy định rồi để đấy chứ có thấy cơ quan chức năng nào đi xử lý đâu? Cho nên anh, chị cứ yên tâm khảo giá, so với giá thuê trên phố, khu vực này giá “mềm” hơn rất nhiều”.
Đáng chú ý, nhiều căn hộ trong khu tập thể cũ như Thành Công, Khương Thượng… cũng được sửa chữa, cơi nới và trở thành văn phòng giao dịch. Theo một số người dân sinh sống tại đây, người ở cứ ở, người thuê vẫn thuê khiến cho tình hình an ninh xáo trộn nhiều do xuất hiện quá nhiều người lạ mặt. Người dân lúc nào cũng nơm nớp lo sợ phát sinh những loại tệ nạn xã hội. Đại diện một doanh nghiệp đang đặt văn phòng tại tập thể Thành Công cho biết, thời điểm bị cấm, công ty cũng định xuống phố thuê, nhưng thấy các doanh nghiệp khác vẫn “yên vị” nên ở lại. Giá tiền thuê nhà hơn 5 triệu đồng/tháng dễ thở hơn rất nhiều so với các khu cao ốc hay nhà mặt phố. Thậm chí, nhiều tổ chức kinh doanh còn “rỉ tai” nhau chiêu “lách”, lấy địa chỉ đăng ký kinh doanh một nơi và sau đó chuyển hoạt động về chung cư để tiết kiệm kinh phí.
Hệ quả của sự “nhân nhượng”?
Phân tích về vấn đề này, luật sư Bùi Quang Hưng, Văn phòng Luật sư BQH và Cộng sự cho biết, theo Luật Nhà ở, nhà ở là công trình xây dựng với mục đích “để ở” và phục vụ cho các nhu cầu sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân. Như vậy, mục đích sử dụng của chung cư là phải để ở. Tuy nhiên, cũng theo quy định của Luật, là chủ sở hữu nhà ở hợp pháp, người dân có toàn bộ các quyền theo luật định dành cho chủ sở hữu nhà ở và không hề có quy định về việc hạn chế chủ sở hữu nhà ở chỉ được cho thuê nhà ở với mục đích để sử dụng làm nhà ở. Điều này cho thấy, có độ “chênh” giữa quy định của Luật Nhà ở và thực tiễn áp dụng luật đối với mục đích sử dụng nhà ở. Và trong khi công tác quản lý Nhà nước vẫn còn “lấn cấn” thì rất khó cấm được việc sử dụng nhà chung cư làm văn phòng khi nhu cầu mặt bằng kinh doanh giá rẻ luôn luôn tồn tại.
Ở góc nhìn khác của các doanh nghiệp, nếu cấm tất cả sẽ làm khó cho doanh nghiệp nhỏ, chi phí eo hẹp. Vì vậy, nên nới lỏng hơn, phân chia doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ với doanh nghiệp lớn để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nhỏ được thuê tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên, ông Võ lại phản biện ý kiến này: “Theo tôi, đã đến lúc chúng ta cũng phải cương quyết thực hiện, không phân biệt doanh nghiệp lớn hay nhỏ. Trước đây, chính tôi cũng đã có ý kiến trong hoàn cảnh quá thiếu chỗ ở thì có thể nhân nhượng, nhưng để hướng tới một đô thị hiện đại thì không nên để tất cả các hoạt động khác chen lấn vào nơi ở”.
Trao đổi với phóng viên, ông Trần Ngọc Hùng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam cho rằng, việc dùng chung cư làm văn phòng không phải là vấn đề mới tại các nước. Các doanh nghiệp chỉ vài ba nhân viên lại phải thuê mặt bằng ở phố sẽ rất tốn chi phí. Ngược lại, doanh nghiệp có số lượng nhân viên từ 30 - 40 người nhưng sử dụng căn hộ chung cư làm văn phòng sẽ làm tăng tải trọng và công năng tòa nhà lên rất nhiều lần. Do đó, không có một chính sách nào đáp ứng được quyền lợi của tất cả các đối tượng trong xã hội, mà chỉ có thể đảm bảo quyền và lợi ích cho đa số người dân. Trước mắt, có thể ảnh hưởng tới một bộ phận các doanh nghiệp. Tuy nhiên, về lâu dài, họ sẽ yên tâm hơn khi đặt văn phòng tại những công trình được thiết kế đúng chức năng, hoạt động trong môi trường an toàn, văn minh thương mại và tuân thủ quy định của luật pháp. Điều quan trọng là Bộ Xây dựng cần phải tiến hành thanh, kiểm tra định kỳ, sàng lọc nghiêm túc vấn đề này thì câu chuyện cấm sử dụng chung cư ngoài mục đích để ở mới được hiện thực hóa.
